Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Một vụ nổ đã xảy ra ở phía nam Beirut, trong khu vực được cho là thành trì của Hizbullah, lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn ở Lebanon. Hãng thông tấn nhà nước Lebanon cho biết cuộc tấn công được tiến hành bởi một máy bay không người lái của Israel nhắm vào một văn phòng của Hamas. Hamas xác nhận có 3 thành viên của nhóm thiệt mạng, bao gồm Saleh al-Arouri, một quan chức cấp cao. Trong khi đó, lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh cho biết các con tin bị bắt hôm 7/10 sẽ chỉ được thả theo điều kiện của nhóm.

Hiệu trưởng Harvard, Claudine Gay (trong hình), sẽ từ chức sau khi bị điều tra vì đạo văn. Là hiệu trưởng da đen đầu tiên và nữ thứ hai (đồng thời là người có thời gian tại nhiệm ngắn nhất), Tiến sĩ Gay bị phản ứng dữ dội vào tháng trước vì những câu trả lời lảng tránh của bà trong một phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ về chủ nghĩa bài Do Thái. Harvard sau đó đã ủng hộ Tiến sĩ Gay và xóa bỏ các cáo buộc “hành vi sai trái trong nghiên cứu” của bà. Nhưng những cáo buộc đạo văn mới, chủ yếu do truyền thông bảo thủ thúc đẩy, tiếp tục đổ bộ dồn dập cho tới nay.

Nga đã tung ra một loạt tên lửa và máy bay không người lái vào Kyiv, thủ đô của Ukraine, và Kharkiv, một thành phố ở miền đông bắc. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết các đòn không kích đã khiến 4 người thiệt mạng và ít nhất 92 người bị thương. Khoảng 250.000 người bị mất điện. Hôm thứ Hai, tổng thống Vladimir Putin tuyên bố sẽ “tăng cường” tấn công nhằm đáp trả việc Ukraine pháo kích vào Belgorod, một thành phố của Nga, mà các quan chức địa phương cho rằng đã khiến 25 người thiệt mạng.

Maersk, hãng vận tải biển lớn thứ hai thế giới, đã đình chỉ các chuyến tàu qua Biển Đỏ cho đến khi có thông báo mới, sau khi một trong những tàu của hãng này bị phiến quân Houthi tấn công hôm Chủ nhật. Công ty tạm dừng hoạt động ở Biển Đỏ từ tháng 12, nhưng đã tiếp tục hành trình sau khi Mỹ mở sứ mệnh hải quân phối hợp để bảo vệ vùng nước này khỏi các động thái leo thang vũ lực của Houthi.

Một máy bay của Lực lượng Tuần Duyên Nhật Bản đã va chạm với một máy bay chở khách tại sân bay ở Tokyo. Chiếc máy bay này có nhiệm vụ chở hàng viện trợ đến cho những người bị ảnh hưởng bởi một loạt trận động đất lớn xảy ra ở Nhật Bản kể từ hôm thứ Hai. Mọi người trên máy bay đã được sơ tán, nhưng truyền thông địa phương đưa tin 5 nhân viên cứu hộ trên máy bay tuần duyên đã thiệt mạng. Động đất đã khiến ít nhất 48 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương.

Nội các Somalia đã họp khẩn cấp để thảo luận về một thỏa thuận giữa Somaliland và Ethiopia về quyền tiếp cận một cảng ven biển. Somaliland tách khỏi Somalia từ năm 1991 nhưng không được Liên Hợp Quốc hay Liên minh châu Phi công nhận là một quốc gia độc lập. Theo hiệp ước, Somaliland sẽ cấp cho Ethiopia quyền tiếp cận cảng Berbera trên Biển Đỏ. Động thái này xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Somalia và Somaliland đồng ý nối lại đối thoại chính trị sau ba năm bế tắc.

BYD, một công ty Trung Quốc, đã vượt qua Tesla để trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới trong quý 4 năm 2023. BYD đạt doanh số kỷ lục hơn 525.000 xe điện nhờ sự phổ biến của các mẫu xe giá rẻ ở Trung Quốc. Tuy nhiên, Tesla vẫn vượt mục tiêu hàng năm khi bán thêm 485.000 chiếc trong quý 4 để đạt tổng doanh số 1,8 triệu chiếc trong năm 2023.

Con số trong ngày: 7,6 độ, là cường độ của cơn rung chấn dữ dội nhất tấn công Nhật Bản trong trận động đất lớn hôm thứ Hai.

TIÊU ĐIỂM

Nhật Bản khởi đầu năm mới với nhiều thảm kịch 

Nhật Bản đang bị sốc sau khởi đầu năm mới tồi tệ. Hôm 1 tháng 1, một trận động đất mạnh 7,6 độ đã tấn công đảo Noto ở phía bắc Honshu, hòn đảo chính của đất nước, khiến ít nhất 48 người thiệt mạng. Ngay hôm sau, một máy bay tuần duyên đang chở hàng tiếp tế đến vùng thảm họa đã va chạm với máy bay chở khách tại sân bay Haneda ở Tokyo. Tất cả 379 người trên máy bay dân dụng đều sống sót, nhưng 5 trong số 6 thành viên phi hành đoàn trên chuyến bay của lực lượng tuần duyên đã thiệt mạng.

Trận động đất không gây ra sóng thần lớn như lo ngại ban đầu, nhưng gây thiệt hại nghiêm trọng. Quá trình phục hồi sẽ kéo dài. Trận động đất làm sống lại ký ức về thảm hoạ năm 2011, vốn gây ra sóng thần lớn và sự cố ở nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Không có nhà máy hạt nhân nào bị tổn hại trong trận động đất 2024, nhưng những nỗ lực của chính phủ nhằm khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân bị đóng cửa sau năm 2011 có thể sẽ gặp nhiều phản kháng hơn. Các quan chức cũng sẽ đối mặt với nhiều câu hỏi về nguyên nhân vụ tai nạn máy bay.

Khi nào Fed mới giảm lãi suất?

Nước Mỹ đã đạt được thành tích kinh tế đáng chú ý trong năm 2023: lạm phát giảm mạnh trong khi tăng trưởng vẫn mạnh mẽ. Tuy nhiên, một số dữ liệu sớm được công bố trong năm 2024 có thể cho thấy sẽ rất khó để lặp lại thành tích này. Các số liệu công bố vào thứ Tư nhiều khả năng sẽ cho thấy lĩnh vực sản xuất đã kết năm một cách khập khiễng. Trong khi đó, thị trường lao động dự kiến tiếp tục nóng, gây áp lực lên lạm phát.

Ngoài ra, vào thứ Tư này Cục Dự trữ Liên bang cũng sẽ công bố biên bản cuộc họp giữa tháng 12, khi Fed công bố ý định cắt giảm lãi suất ba lần trong năm nay, làm thị trường chứng khoán tăng điểm. Điều chưa được trả lời vào thời điểm đó là việc cắt giảm sẽ diễn ra sớm hay muộn. Nếu biên bản tiết lộ Fed sẽ đợi đến nửa cuối năm 2024 mới giảm lãi suất, tốc độ tăng trưởng sẽ chậm hơn kỳ vọng trong những tháng tới. Năm mới có lẽ sẽ không vui vẻ như năm vừa qua.

Ethiopia và Somaliland đạt thoả thuận thuê cảng

Một thông báo bất ngờ từ Ethiopia và Somaliland, một nước không được quốc tế công nhận, đã khiến tình hình địa chính trị đầy biến động ở vùng Sừng châu Phi càng trở nên trầm trọng hơn. Hôm thứ Hai, thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed tiết lộ ông đã đồng ý một thỏa thuận cho nước ông, vốn không giáp biển, thuê một cảng và 20 km bờ biển Biển Đỏ từ tỉnh ly khai của Somali. Đổi lại, chính phủ Ethiopia có thể sẽ công nhận Somaliland – trở thành nước đầu tiên làm như vậy kể từ khi tỉnh này tuyên bố độc lập khỏi Somalia vào năm 1991.

Các nhà lãnh đạo ở Mogadishu, thủ đô Somalia, rất tức giận. Hôm thứ Ba, họ đã triệu hồi đại sứ Somalia từ Ethiopia về. Hiện họ đang yêu cầu Liên minh châu Phi (AU), vốn đang do dự trong việc vẽ lại bản đồ lục địa, can thiệp. Nhưng AU, cũng như chính Somalia, không có nhiều công cụ để giải quyết vấn đề này.

Bước sang năm mới, liệu Thổ Nhĩ Kỳ có kiểm soát được lạm phát?

Ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng lãi suất thêm 34 điểm phần trăm kể từ tháng 6. Tuy vậy, lạm phát – hậu quả của các chính sách trước đây của tổng thống Recep Tayyip Erdogan – đang tỏ ra cứng đầu. Giá tiêu dùng trong tháng 11 vẫn cao hơn 62% so với cùng kỳ năm ngoái. Và dữ liệu công bố vào thứ Tư ​​sẽ cho thấy chúng tiếp tục tăng trong tháng 12.

Như để đổ thêm dầu vào lửa, quyết định tăng lương do chính phủ Erdogan công bố vào tuần trước sẽ góp phần đẩy lạm phát lên cao hơn nữa. Thổ Nhĩ Kỳ đặt ra mức lương tối thiểu khoảng 17.000 lira (572 USD), gấp đôi so với lương tối thiểu của tháng 1 năm ngoái. Ông Erdogan kỳ vọng ngân hàng trung ương kiềm chế được lạm phát trước cuối tháng 3, khi người dân Thổ Nhĩ Kỳ bỏ phiếu bầu thị trưởng và hội đồng thành phố. Nhưng ngân hàng đang mất niềm tin. Hồi tháng 11, họ cho biết lạm phát giá tiêu dùng được dự đoán sẽ đạt đỉnh 75% vào tháng 5, sau đó giảm mạnh.