Investors gather at Evergrande’s headquarters in the southern Chinese city of Shenzhen to demand their money back. (Source photos by AFP/Jiji) 

HONG KONG – Cuộc khủng hoảng ngày càng gia tăng tại Tập đoàn Evergrande Trung Quốc, tập đoàn bất động sản có nhiều nợ nhiều nhất thế giới, đang làm chấn động các thị trường đại lục và làm dấy lên lo ngại rằng hệ thống tài chính của Trung Quốc sẽ phải gánh chịu các hậu quả nghiêm trọng.

Nhà đầu tư quốc tế không còn chỉ tránh trái phiếu của Evergrande. Nợ do các chủ đầu tư khác phát hành cũng đã giảm xuống. Các ngân hàng có liên quan đến lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc đang bị giám sát chặt chẽ.

Và với việc chủ nợ giận dữ tràn vào trụ sở của Evergrande, và nhà thầu không được thanh toán ngưng làm việc tại các công trình xây dựng trên khắp cả nước, sự sụp đổ của tập đoàn này cũng đang thu hút sự chú ý của công chúng.

Câu hỏi đặt ra đối với các nhà đầu tư và cả chính phủ Trung Quốc là liệu vấn đề sẽ bắt đầu trở nên lớn hơn hay có thể tránh lan rộng được

Vào thứ Hai, cổ phiếu của Evergrande giảm thêm 17% trong phiên giao dịch buổi sáng ở Hồng Kông, kết lỗ trong năm lên tới 86%,  khiến xảy ra tình trạng bán tháo cổ phiếu bất động sản niêm yết ở Hồng Kông. Chỉ số Bất động sản giảm 6,6% xuống mức thấp nhất kể từ năm 2016 và Chỉ số Hang Seng nói chung giảm có lúc 3,9%. Thị trường Trung Quốc đại lục đang đóng cửa nghỉ lễ.

Chỉ số trái phiếu doanh nghiệp Trung Quốc  ICE BofA đã trượt xuống mức thấp nhất trong hơn 16 tháng vào tuần trước và phí trái phiếu Mỹ dành cho người vay Trung Quốc so với các công ty cùng ngành ở Đại lục đã tăng lên mức cao nhất trong tháng này, cho thấy sự e ngại của nhà đầu tư toàn cầu đối với nợ Trung Quốc.

Alicia Garcia Herrero, giám đốc kinh tế khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tại Natixis, cho biết: “Mức độ liên quan của bất động sản ở Trung Quốc, doanh nghiệp hoạt động tốt hơn sau đại dịch sẽ không ngăn chặn được rủi ro tín dụng gia tăng. Ảnh hưởng xấu từ Evergrande đối với các công ty khác sẽ dễ nhận thấy ở các con nợ tư nhân và có lợi nhuận cao. Những ngân hàng có tỷ trọng tài sản cao hơn cũng có thể bị loại ra với mức chênh lệch lãi lớn hơn. “

Lĩnh vực bất động sản trong nhiều năm đã là trụ cột tăng trưởng ở Trung Quốc. Đầu tư bất động sản đạt trung bình 13,5% GDP trong 5 năm qua, theo ước tính của Fitch, gấp ba lần mức Mỹ. Theo một nghiên cứu được Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia có trụ sở tại Massachusetts công bố vào tháng 8 năm ngoái, con số này tăng gấp đôi.

Tập Cận Bình đang cố gắng làm giảm nỗi ám ảnh về tài sản trong nước và tuyên bố rằng “nhà là để ở, không phải để đầu cơ”. Trong những tháng gần đây, nhà nước đã nhắm mục tiêu vào đủ thứ, từ phê duyệt thế chấp và mức độ rủi ro của các ngân hàng đối với nhà ở, đến tăng trưởng giá thuê và giá đất, để giành quyền kiểm soát thị trường nhiều hơ. Họ cũng đã áp đặt các hướng dẫn nghiêm ngặt về đòn bẩy của công ty bất động sản theo chính sách “Ba lằn ranh đỏ/Three Red Lines”, với những ai vi phạm những giới hạn đó sẽ bị cấm vay thêm.

Các khoản cho vay kém hiệu quả trong lĩnh vực bất động sản đã tăng 30% ở năm ngân hàng lớn nhất, đạt mức 97 tỷ nhân dân tệ (15 tỷ USD) trong sáu tháng đầu năm..

Các công ty bất động sản chiếm khoảng 30% số vụ vỡ nợ trái phiếu trong nửa đầu năm. Các ngân hàng và các công ty môi giới chính không còn chấp nhận vì khoản nợ thế chấp của một số chủ đầu tư đang mang nợ nhiều.

Trung Quốc đã cảnh báo về những rủi ro lớn hơn đối với hệ thống tài chính của nước này nếu khoản nợ 305 tỷ USD của tập đoàn Evergrande không được kiềm chế và yêu cầu công ty này phải khẩn cấp cắt giảm nợ. Công ty này nợ hơn 128 ngân hàng và khoảng 121 tổ chức phi ngân hàng, theo nội dung của một bức thư Evergrande viết cho chính phủ bị rò rỉ vào cuối năm ngoái.

Vấn đề đang đến với một đầu. Tuần trước, nhà đầu tư bán lẻ đã mua các sản phẩm quản lý tài sản của công ty đã đến trụ sở Thâm Quyến của Evergrande để đòi tiền, sau khi chỉ được cung cấp các khoản hoàn trả đáng kinh ngạc. Trái phiếu ra nước ngoài của Evergrande hiện giao dịch ở mức thấp hơn 30 xu so với đồng đô la, cho thấy khả năng vỡ nợ dự kiến. Bloomberg đưa tin Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị-Nông thôn đã nói với các ngân hàng rằng Evergrande sẽ không thể thanh toán các khoản nợ đến hạn vào ngày 20 tháng 9. Evergrande cũng phải thanh toán 15 phiếu giảm giá trái phiếu trước cuối năm kể từ ngày 23 tháng 9.

Công ty đã thuê Houlihan Lokey và Admiralty Harbour Capital làm cố vấn tài chính để đánh giá cấu trúc vốn và xem xét giải pháp cho tình trạng suy thoái thanh khoản, đưa ra cảnh báo rằng việc không thực hiện thanh toán “có thể dẫn đến vỡ nợ chéo theo các thỏa thuận tài chính hiện có của tập đoàn.”

Lãi suất cho vay cao hơn trong thời gian kéo dài có thể đè nặng lên các công ty Trung Quốc và cuối cùng dẫn đến các vụ vỡ nợ trong lĩnh vực ngân hàng và quản lý tài sản gia tăng.

Trái phiếu do Guangzhou R&F ,một nhà phát triển bất động sản  lớn khác, phát hàng cũng đang được báo giá ở mức 58% mệnh giá, so với mức 72% vào đầu tháng. Moody’s đã hạ xếp hạng tín dụng của tập đoàn trong tháng này và cảnh báo rằng họ có thể gặp khó khăn trong việc tái cấp vốn cho các khoản nợ. Trái phiếu từ Tập đoàn Fantasia có trụ sở tại Thâm Quyến, một nhà phát triển khác đang đối mặt với những lo ngại về tái cấp vốn, được giao dịch ở mức 56 xu so với đồng đô la.

Sự biến động trên cả thị trường trái phiếu trong nước và đô la Mỹ sẽ khiến việc tái cấp vốn của một số công ty bất động sản ngày càng khó khăn, S&P Global cho biết trong một thông báo. Họ ước tính tính đến tháng 6 năm 2021, các công ty được đánh giá sẽ có 480 tỷ nhân dân tệ kỳ hạn trái phiếu trong nước và nước ngoài trong vòng một năm, tương đương 22% mức tiền mặt không hạn chế của họ.

“Khi việc tái cấp vốn không còn khả thi, các công ty BĐS sẽ phải trả các khoản đáo hạn bằng tiền mặt, làm mất đi nguồn lực dành cho đất đai và thậm chí là xây dựng,” báo cáo cho biết.

Chênh lệch tín dụng đối với các khoản nợ trong nước của các công ty phát hành Trung Quốc đã không tăng lên như đối với các trái phiếu ở nước ngoài. Các nhà phân tích và nhà đầu tư mà Nikkei Asia đã nói chuyện vẫn tin rằng chính phủ sẽ can thiệp trước khi Evergrande hoặc các công ty cùng loại nhỏ hơn gây ra một cú sốc hệ thống. Họ cũng chỉ ra rằng các ngân hàng nắm giữ đủ vùng đệm để tránh khủng hoảng tín dụng toàn diện.

Một cuộc kiểm tra độ nhạy cảm của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc được công bố vào đầu tháng này chỉ ra rằng nếu tỷ lệ nợ xấu đối với các khoản cho vay phát triển bất động sản tăng 15% và đối với các khoản thế chấp tăng 10%, thì tỷ lệ an toàn vốn trung bình của 4.015 ngân hàng được đánh giá sẽ chỉ giảm từ 14,4% xuống 12,3% – vẫn cao hơn mức quy định tối thiểu 10,5% – 11,5%.

Do đó, cho đến nay phiếu hẹn trả của các công ty bất động lớn hơn có bảng cân đối kế toán tốt hơn, chẳng hạn như Sunac China Holdings, China Vanke và Country Garden Holdings vẫn được giữ nguyên dù có giá trị vốn chủ sở hữu đã giảm từ 17% đến 26% trong tháng qua. Trái phiếu do Ngân hàng Minsheng Trung Quốc, ngân hàng có mức độ ảnh hưởng lớn nhất đến Evergrande, đã giảm xuống dưới mệnh giá một thời gian ngắn trong tháng này nhưng nhanh chóng hồi lại.

Tuy nhiên, một vụ vỡ nợ trong lĩnh vực bất động sản vẫn có thể gây ra hậu quả lớn. Niềm tin của người tiêu dùng sẽ bị tổn hại nếu họ mất tiền đặt cọc mua nhà chưa được hoàn thiện, hoặc nếu làm tê liệt các nhà cung cấp và nhà thầu là chủ lao động lớn. Điều này có thể khiến các vụ vỡ nợ trong toàn ngành ngân hàng trầm trọng thêm.

Kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn trong tháng 8 do ảnh hưởng từ các biện pháp chống dịch và hạn chế cho vay tài sản. Tăng trưởng doanh số bán lẻ tháng trước đã chậm lại và giảm 2,5% so với năm trước và doanh số bán nhà giảm 20% và là mức giảm lớn nhất kể từ đầu năm ngoái khi phong toả do đại dịch.

Trong khi đó, đầu tư xây dựng giảm 3,2% trong 8 tháng đầu năm.

“Nếu những rắc rối của Evergrande kéo dài trong một thời gian dài thì sẽ làm xói mòn niềm tin của người mua nhà và các nhà đầu tư, khi họ cố gắng xem ai sẽ là người tiếp theo”, Michelle Lam, chuyên gia kinh tế lớn hơn về Trung Quốc tại Societe Generale, cho biết. “Mặc dù kịch bản trung tâm của chúng tôi không dự báo bất kỳ rủi ro hệ thống tài chính nào, toàn bộ vụ việc của Evergrande có thể gây tổn hại cho nền kinh tế và lĩnh vực bất động sản trừ khi chính phủ nới lỏng các quy tắc xóa nợ bất động sản.”