Bộ Trưởng Thương mại Mỹ Katherine Tai, Họp báo tại Tòa Bạch Ốc vào thứ Ba (14/05/2024) tuyên bố: “sẽ có các điều khoản trong Thỏa thuận Hoa Kỳ-Mexico-Canada để giải quyết thương mại công bằng (Ảnh: AP/Alex)

Theo Reuters: Thuế quan mới của Chính quyền Joe Biden áp lên xe chạy bằng điện và các ngành khác trang ngày 14/05/2024 nhằm bảo vệ tương lai của nền sản xuất Mỹ, nhưng các khoản thuế đó sẽ có thể di chuyển công ty sản xuất từ Trung Cộng tới Mexico và Việt Nam là chính cùng một vài nơi khác.

Các giới chức Mỹ và các chuyên gia thương mại nói rằng nếu không nỗ lực mạnh mẽ để ngăn chặn hàng hóa trung chuyển từ Mexico và các quốc gia khác, thì những sản xuất thấp giá của Trung Cộng sẽ vẫn tìm được đường khác vào thị trường Hoa Kỳ.

Ông Eswar Prasad, giáo sư thương mại tại Cornell University và là cựu Giám Đốc về vấn đề Trung Cộng tại Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) cho biết: “Thuế quan mới có thể tránh được nhập khẩu từ Trung Cộng, nhưng có khả năng nhiều hàng hóa nhập khẩu đó có thể chuyển hướng qua các quốc gia khác để tránh bị đánh thuế cao”. Đặc biệt, Mexico và Việt Nam đã đang được hưởng lợi từ leo thang căng thẳng thương mại Mỹ-Trung do chi phí sản xuất ở đó thấp và một nước là láng giềng của Mỹ thâm chí gần đến mức “sông liền sông, núi liên núi”. Ông Prasad nói và cho biết thêm rằng cả Mexico lẫn Việt Nam đều cần tránh “sự giận dữ” của Washington trong việc gặt hái những khoản đầu tư nguy hiểm đó”.

Ví dụ như Mexico, nước này vì đã vượt qua Trung Cộng trở thành nguồn nhập khẩu hàng đầu của Mỹ. Ba tháng đầu năm 2024, Mỹ đã nhập khẩu hàng hóa trị giá hơn 115 tỷ USD so với 100 tỷ USD từ Trung Cộng. Với mức tăng trưởng đó, nhiều lo ngại rằng Mexico là nơi “dồn” hàng của Trung Cộng qua việc Mexico sẽ trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của Trung Cộng để TC né tránh thuế quan Mỹ vì đang gia tăng nhập khẩu thép từ Mexico qua Mỹ và nhập khẩu xe điện BYD Trung Cộng sản xuất tại Mexico vào thị trường Mỹ miễn thuế. Reuters năm ngoái đã đưa tin rằng các giới chức Mỹ đã gây áp lực lên Mexico để họ từ chối các khoản đầu tư cho các nhà sản xuất xe hơi của Trung Cộng.

Các khoản thuế cao ngất ngưỡng áp lên xe điện của Trung Cộng có thể sẽ sớm tăng gấp nhiều (bốn) lần lên mức hơn 100% chiếu theo mức tăng thuế quan mới của Tổng thống Joe Biden đối với các sản phẩm về kỹ thuật công nghệ cao nhập từ Trung Cộng. Thuế quan mới cũng bao gồm tăng gấp đôi thuế áp lên các sản phẩm bán dẫn và pin mặt trời lên mức 50% trong năm nay và thuế quan mới 25% lên khoáng sản pin quan trọng, than chì và nam châm pin Trung Cộng trong hai năm tới.
Các khoản thuế quan này được thiết lập để bảo vệ các ngành sản xuất nội địa mới của Mỹ mà chính quyền Biden đang nỗ lực trợ cấp với hàng trăm tỷ USD. 

‘Trạm trung chuyển’ Mexico và Việt Nam

Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai nói với báo chí rằng bà lo ngại về mối quan hệ thương mại của Mexico, Việt Nam với Trung Cộng và sẽ “theo dõi tiếp” về những nỗ lực riêng rẽ trong tương lai nhằm ngăn chặn các vấn đề trốn thuế.

Bà Katherine Tai tuyên bố: “Mô hình thực tế đang diễn tiến là điều mà chúng tôi rất chú ý, và tại USRT [Đại diện thương mại Mỹ], chúng tôi đang tìm kiếm tất cả các công cụ sẵn có để xem xét chúng tôi có thể giải quyết vấn đề đó như thế nào” .

Mexico được hưởng lợi từ thuế quan xuất khẩu 0% vào Mỹ theo Thỏa thuận Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) về thương mại, trong khi, Bộ Thương mại Mỹ đang cân nhắc công nhận “nền kinh tế thị trường” của Việt Nam theo đề nghị của Quyết Định 1335 má Cộng Sản Việt Nam soạn ra yêu cầu Hoa Kỳ chẩn nhận. Nếu điều này xảy ra, Washington sẽ giảm các loại thuế lên các hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.

Một giới chức USTR khác, cố vấn cao cấp Cara Morrow đã nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn trước khi thuế quan Trung Cộng được loan báo rằng USTR đã đang thảo luận với những người đồng cấp Mexico về những cách thức nhằm giảm hoạt động trung chuyển đang gia tăng của các sản phẩm thép và nhôm Trung Cộng qua Mexico.

Hành động này của Tổng thống Biden tăng thuế theo “Điều 301” áp lên thép từ 7% lên 25%, nhưng cũng có thuế an ninh quốc gia 25%, và các loại thuế ba con số chống phá giá và chống trợ cấp áp lên nhiều sản phẩm thép của Trung Cộng.

Các giới chức Mỹ đã nói rõ với phía Mexico rằng USMCA là để thúc đẩy tương tác và cạnh tranh ở Bắc Mỹ, “không phải là là mở cửa sau cho Trung Cộng lòn vào”, cố vấn Cara Morrow nói và cho biết thêm rằng cả Mỹ và Mexico đều muốn ngăn chặn vấn đề nêu trên trở thành một điểm cần xem xét khi các bên rà soát lại USMCA vào năm 2026.

Theo thỏa thuận ký kết năm 2020, ba nước Mỹ, Mexico và Canada có thể tìm cách đàm phán lại hoặc chấm dứt USMCA sau 6 năm.

Chuyên gia Cara Morrow nói, USTR đang thảo luận về thuế chống phá giá của Mexico lên thép và nhôm và kiểm soát tốt hơn hoạt động xuất nhập thép, và các bước khác trong các cuộc đàm phán “khó khăn”, nhưng các giới chức Mexico cũng nhận thấy sản xuất của Trung Cộng “đổ vào” Mexico là mối đe dọa đối với chính nền kinh tế của họ.

Hành động của ông Biden cũng có thể đặt áp lực nhiều hơn lên châu Âu khi mà có thể chuyển hướng sản phẩm xe điện, pin mặt trời và thép của Trung Cộng sang châu Âu, do các hàng rào thuế quan của EU nhìn chung là thấp hơn Mỹ.

Ông William Reinsch, chuyên gia thương mại tại Trung Tâm Chiến lược và Nghiên Cứu Quốc tế tại Washington DC nhận định, việc cố gắng ngăn chặn sản xuất của Trung Cộng “giống như ấn một quả bóng xuống nước. Nó chìm ở chỗ này, nhưng lại nổi lên ở chỗ khác”.

Theo Reuters ngày 16/05/2024